RM33778 Sittard - Watersley 2 : Pachthove op Leengoed
Er stond hier al een hoeve in de vijftiende eeuw en waarschijnlijk al veel langer, waaraan voortdurend werd geen verbouwd.
Locatie: Sittard, Watersley 2
50° 58' 45" NB, 5° 53' 11" OL
Rijksmonument: 33778
Kadaster:STD00-C-4097
Bouwstijl: Bakstenen carréboerderij in traditionele stijl
Bouwhistorie: Er stond hier al een hoeve in de vijftiende eeuw en waarschijnlijk al veel langer, waaraan voortdurend werd geen verbouwd. De huidige gebouwen zijn waarschijnlijk achttiende (woonhuis) en negentiende eeuws, met een mogelijk oudere kelder onder het woonhuis aan de voorkant; de grote schuur dateert uit 1856. Na 1900 werd er vooraan in de linkervleugel boven de varkensstal meer slaapgelegenheid gecreëerd. Na 1970 werd dit gedeelte verder verbouwd tot een aparte woning (= Watersley 4).
Exterieur: Bakstenen carréhoeve met grote binnenplaats. Aan voorkant (wit gekalkt) rechts de poort en links daarvan het woonhuis, met daarboven droogzolder. Op de binnenplaats was links de mesthoop. In de rechtervleugel waren achteraan de paardenstallen en vooraan de kamer van de “schweitzer.” Het vee stond in de linkervleugel met vooraan de varkens en meer naar achter het melkvee. Achterin was de grote graanschuur. Daar weer achter lag de berging voor werktuigen en machines met vroeger helemaal links de remise voor de koets. De binnenplaats ademt nog de sfeer van de negentiende eeuw, met de pomp in de hoek achter het woonhuis naast de vroegere put.
Interieur: Het oorspronkelijke woonhuis (dat bij de laatste grote brand in 1960 gespaard bleef) is relatief klein en geheel onderkelderd: alleen de voorzijde links van de poort, en dan nog alleen begane grond: erboven was / is een grote droogzolder.
Cultuurhistorie: De Watersley was tot aan de Franse Tijd het grootste groot-leen afhankelijk van het kasteel van Born. Wanneer, waarom en aan wie het oorspronkelijk in leen werd gegeven is niet bekend; waarschijnlijk in de hoge middeleeuwen. De hoeve was de kern van het leen. Over de leendragers van het leen (steeds gefortuneerd en elders woonachtig) en de pachters van de hoeve is veel bekend. Het bleef pachthoeve tot 1972 toen de toenmalige pachter eigenaar werd.
Bijzonderheden: Tegenover de hoeve werd in 1752 op het leengoed door de leendrager een landhuis gebouwd: zie monument 33777 – Watersley 1.
Opmerkingen: De stallen staan thans vrijwel leeg; er zijn al geen paarden meer sinds de brand van 1960 (in stallen en dak) en sinds circa 1980 is er ook geen vee meer, zodat het thans alleen nog een akkerbouwbedrijf is.