RM16043 RM16044 RM33763 Munstergeleen - Pater Karelweg 1 : Kapel / Woonhuizen
Van de voormalige dubbele watermolen op de Geleenbeek (Pater C. Houbenstraat 8) werd de molen op de oostelijke oever gesticht vóór 1287 en die op de westelijke oever in 1291.
Locatie: Munstergeleen, Pater Karelweg 1 / Pater C. Houbenstraat 8
50° 58' 34" NB, 5° 51' 26" OL
Rijksmonument: 16043, 16044, 33763
Kadaster: MSG00-C-2248, MSG00-C-1979, MSG00-C-2356
Bouwstijl: Traditioneel
Bouwhistorie: Van de voormalige dubbele watermolen op de Geleenbeek (Pater C. Houbenstraat 8) werd de molen op de oostelijke oever gesticht vóór 1287 en die op de westelijke oever in 1291. Het huidige wit geschilderde en deels in vakwerk uitgevoerde complex dateert echter in de kern uit de zeventiende/achttiende eeuw. De westelijke molen was het geboortehuis van Joannes Andreas Houben (1821-1893), later pater Karel van St. Andries, heilig verklaard in 2007. Kort na de stillegging van deze korenmolen heeft men de schuur naar plannen van architect P.A. Schols ingericht als devotiekapel (1954). De U-vormige oostelijke molen was een oliemolen die in 1890 werd verbouwd tot graanmolen en in 1912 tot houtzaagmolen (stilgelegd in 1967). Van de graanmolen op de westoever resteert niets meer, de oliemolen in het oostelijk gedeelte is in 1982 gerestaureerd.
Exterieur: Het hele complex is het resultaat van een eeuwenlang proces van bouwen, uitbreiden en veranderen waarbij de dubbele watermolen de constante factor vormde. Aan de zuidzijde ligt de in vakwerk bewaard gebleven voormalige schuur. De uit een latere periode daterende vroegere stallen zijn in steen opgetrokken, evenals het haaks daarop liggende molenaarshuis. Ook de beide molenhuizen (waartussen zich nog in 1935 houten molenraderen bevonden) zullen tegen het einde van de achttiende eeuw versteend zijn. Het molenaarshuis van de oliemolen is witgekalkt maar de speklagen (afwisselend mergel en baksteen) zijn aan de straatzijde nog te herkennen. Rond de binnenplaats nog restanten van vakwerk maar de nu ook als woonhuis in gebruik zijnde schuur is in steen opgetrokken.
Interieur: De in de vroegere schuur ingerichte bedevaartkapel heeft een uit de achttiende eeuw daterend altaar in Louis XV-stijl, afkomstig uit de Grote Kerk van Sittard. Het Mariabeeld stond oorspronkelijk in het oude kerkje van Munstergeleen, evenals de kerkbanken.
Cultuurhistorie: Al in de dertiende eeuw lag op deze plek een dubbele watermolen op de oevers van de Geleenbeek, aan de westzijde een graanmolen, aan de oostzijde een oliemolen. Na de veertiende eeuw werd de Geleenbeek een staatsgrens omdat Geleen (de westzijde) onderdeel ging vormen van de Landen van Overmaas terwijl Munstergeleen (de oostzijde) bezit werd van de hertog van Gulik. Dit veranderde pas in de Franse tijd maar tot de kanalisatie en de verlegging in westelijke richting van de Geleenbeek in de jaren dertig van de vorige eeuw, bleef de beek wel de gemeentegrens. Pater Karel, geboren in de woning van de graanmolen, stamt dus uit Geleen maar werd gedoopt in Munstergeleen. Toen de verering van Pater Karel een hoge vlucht begon te nemen, kochten de paters passionisten, de congregatie waartoe Pater Karel behoorde, in 1939 het molenaarshuis en richtten de geboortekamer als gedachteniskapel in. Later werden ook de stallen en de schuur aangekocht. In de schuur werd in 1954 de huidige bedevaartkapel ingericht en in de jaren daarna in de stallen een klein museum.
Bijzonderheden: Bij de onder leiding van architect Schols in 1957 afgeronde restauratie en verbouwing zijn ook toevoegingen gepleegd. Onder meer is er een van elders afkomstige buitendeur geplaatst met op de bovendorpel de tekst: DIT*IS*GEBOVT*DOER † DE KENDERN*VAN PETER*MOVEN*SAL(iger)*ENDE IHS CATRINA*QUATFLEG. ANNO 1736 LOFT*GODT \I/ BOVEN*AL*DN*2*OCT DIT*HUYS*STAT*IN*GOEDES*HANDT*GODT BE*WART*FVR*FEVVR*ENDE*BRANDT*AMEN (“Dit is gebouwd door de kinderen van Peter Mouen zaliger en Catrina Quatfleg anno 1736, looft God boven al, de 2e oktober. Dit huis staat in Gods hand, God beware het voor vuur en brand. Amen”).