RM33671 Sittard - Gruizenstraat 27 : Stadsboerderij Den Tempel
De stadsboerderij Den Tempel is gebouwd in 1652: aansluitend aan of direct gelegen naast het fort ”Steenemuurke”. Oorspronkelijk is het nu resterende deel van Den Tempel onderdeel geweest van een groot complex (erf en stallen aan de rechterzijde van de inrijpoort) en een watermolen (oorspronkelijk een olieen schorsmolen, later graanmolen).
Locatie: Sittard, Gruizenstraat 27
50° 59' 49" NB, 5° 52' 9" OL
Rijksmonument: 33671
Kadaster: STD00-F-2168
Bouwstijl: Maaslandse Renaissancestijl
Bouwhistorie: De stadsboerderij Den Tempel is gebouwd in 1652: aansluitend aan of direct gelegen naast het fort ”Steenemuurke”. Oorspronkelijk is het nu resterende deel van Den Tempel onderdeel geweest van een groot complex (erf en stallen aan de rechterzijde van de inrijpoort) en een watermolen (oorspronkelijk een olieen schorsmolen, later graanmolen). Ook een brouwerij behoorde oorspronkelijk tot het complex en die brouwerij lag links (ten oosten) naast het woonhuis. De bouw van deze stadsboerderij heeft plaats gevonden in dezelfde periode als de nieuwbouw (inclusief stallen ) van de Bergerhof en de nieuwbouw van het Huys Op Den Bergh (1642). Bijzonder is dat Den Tempel niet geheel verwoest is tijdens de grote stadsbrand:1677. Opmerkelijk is, dat in het Lagerhebebuch van 1717 D’n Tempel niet wordt vermeld. Wat thans van Den Tempel is overgebleven is het woonhuis van de boerderij met de oorspronkelijke inrijpoort naar de binnenplaats. Aan de buitengevels is te zien dat Den Tempel een bewogen bouwgeschiedenis heef gekend.
Exterieur: De oude stadshoeve is gebouwd uit baksteen om een binnenplaats. De jaarankers (1652) bevinden zich nu aan de oostgevel. Den Tempel was een typisch gesloten Limburgse boerderij in Maaslandse Renaissance stijl, gelegen aan de rand van de oude binnenstad: de achtergevel van het woonhuis is slechts circa twintig meter verwijderd van de (later gesloopte) stadsomwalling. De ingang is prachtig omlijst met zgn. Belgische hardsteen gelijk ook de inrijpoort aan de stadszijde. De zuidgevel (achtergevel) van het woonhuis is vanaf de eerste verdieping met een eenvoudige pleisterlaag bedekt, waardoor de herstelsporen van het metselwerk niet meer zichtbaar zijn. De oostgevel is, door het belendende winkelgebouw, alleen vanuit de kleine binnenplaats te aanschouwen Het uitzonderlijk hoge woonhuis,vermoedelijk is het in de achttiende of negentiende eeuw met een verdieping verhoogd, heeft aan de stadszijde een indrukwekkende aanzicht. De westgevel heeft een gezwenkte topgevel. De, eind twintigste eeuw, aangebrachte ramen in de westen oostgevel zijn omlijst met hardsteen. Door de komst van de vroeger belendende Rabobank in 1975 aan de oosten zuidzijde van Den Tempel en het nabij gelegen gelijknamige, winkelcentrum aan de westzijde is de situatie rondom deze voormalige stadsboerderij sterk gewijzigd.
Interieur: Het gehele woonhuis is volledig onderkelderd. De twee met elkaar verbonden, keldergewelven lopen parallel aan de Gruizenstraat. Het interieur oogt authentiek, maar heeft door de voortdurend wisselende bestemmingen veel veranderingen ondergaan. De oppervlakte van de begane grond (nu het café) is circa 80 m2. Boven de begane grond zijn er oorspronkelijk nog vier verdiepingen geweest (inclusief de zolderverdieping).
Cultuurhistorie: In de jaren zeventig van de twintigste eeuw vestigde zich in dit pand het historisch museum van de stad. Momenteel is er in Den Tempel een restaurant met de naam van het pand.
Bijzonderheden: Den Tempel is een met sagen omweven gebouw. De naam” D’n Tempel “ wijst wellicht op een in het Limburgse dialect gebruikelijke benaming voor een “ zeer groot (ongeriefelijk) woonhuis”.
Opmerkingen: De architectonische aansluiting van het bankgebouw op dit historische gebouw is niet goed gelukt.